Szczepienie własnego dziecka to przejaw najwyższej troski o niego, a także postawa prospołeczna, ponieważ pomaga chronić przed chorobami całą populację. Szczepionki zawierają antygeny, które są w stanie pobudzić układ immunologiczny do wytworzenia tarczy ochronnej przeciwko niebezpiecznym wirusom. Budują pamięć immunologiczną, która pomaga rozpoznać groźne dla młodego organizmu bakterie i szybko je zniszczyć. Oto kilka najważniejszych faktów związanych z kalendarzem szczepień dla dzieci do 1. roku życia.
W Polsce wyróżniamy szczepienia obowiązkowe oraz szczepienia zalecane. Pełna listę zawiera dokument zwany Programem Szczepień Ochronnych (PSO) wydawany przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Uwaga! Lista jest aktualizowana pod koniec każdego roku na podstawie aktualnej sytuacji epidemiologicznej oraz zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Za szczepienia obowiązkowe odpowiadają rodzicie, którzy powinni dbać szczególnie o zapewnienie mu jak najlepszych warunków do rozwoju psychofizycznego oraz jak najwyższej jakości życia i zdrowia. To najwyższa wartość, którą chronią przepisy prawa w takich dokumentach jak Konstytucja, Kodeks rodzinny i opiekuńczy czy Konwencja o prawach dziecka.
Obowiązek przestrzegania kalendarza szczepień spoczywa także w dużym stopniu na lekarzu rodzinnym, który powinien poinformować rodziców o konieczności poddania się szczepieniom obowiązkowym. Ponadto lekarz kwalifikuje dziecko do zabiegów, sprawdzając, czy mały pacjent nie ma przeciwskazań do wykonania szczepienia ochronnego. Jego obowiązkiem jest także udokumentowanie szczepień m.in. w Karcie Zdrowia Dziecka i zaznaczenie w systemie każdego przypadku rodzicielskiego braku zgody na wykonanie zabiegu medycznego na małym pacjencie. O terminach kolejnych szczepień ma obowiązek przypomnieć także przychodnia; może to być forma listowna, telefoniczna. Dodatkowo rodzice mogą kontrolować kalendarz szczepień swojego dziecka na Internetowym Koncie Pacjenta, w zakładce „Konta Twoich dzieci”.
Odmowa rodziców wykonania szczepienia obowiązkowego odnotywana jest każdorazowo w systemie. Za uchylanie się od tego obowiązku rodzicom grożą sankcje finansowe lub postępowanie sądowe. Poprzedza je zazwyczaj szereg działań mających na celu przekonanie rodziców do zmiany zdania. Na zmianę przekonań mają wpływ także decyzje samorządów, które decyzjami administracyjnymi zmniejszają szansę niezaszczepionych dzieci na zapisanie ich do żłobków lub przedszkoli.
Kary finansowe za brak szczepień obowiązkowych mogą sięgnąć jednorazowo nawet 10 tysięcy złotych. To efekt procedury, której organem egzekucyjnym jest Powiatowy Państwowy Inspektorat Sanitarny. Urząd ten może wielokrotnie wszczynać takie postępowanie, kończące się nałożeniem grzywny decyzją właściwego miejscowo wojewody. Zaniedbania rodziców w kwestii obowiązkowych szczepień mogą być przyczyną kontroli sądu opiekuńczego, który może wszcząć postępowanie o ograniczenie praw rodziców do dziecka.
Wg aktualnych wytycznych, w ciągu pierwszych 24 godzin życia noworodek powinien obowiązkowo zostać zaszczepiony przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (pierwsza dawka szczepienia podstawowego).
W drugim miesiącu życia dziecko przyjmuje obowiązkowo szczepienia przeciwko rotawirusom (pierwsza dawka szczepienia podstawowego), drugą dawkę szczepienia podstawowego przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B oraz pierwszą dawkę szczepienia podstawowego przeciwko błonicy, tężcowi oraz krztuścowi. Ponadto dziecko powinno przyjąć pierwszą dawkę szczepienia podstawowego przeciwko inwazyjnym zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu B oraz STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE.
W czwartym miesiącu życia (w miesięcznym odstępie od ostatniego szczepienia) niemowlę przyjmuje drugą dawkę szczepienia podstawowego przeciwko rotawirusom. Po ukończeniu 14. tygodnia życia dziecko przyjmuje drugą dawkę podstawowego szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi oraz inwazyjnym zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu B oraz STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (w przypadku tych chorób powinno minąć 8 tygodni od pierwszych dawek szczepienia). To także czas na pierwszą dawkę szczepienia przeciwko ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (polio zwane też chorobą Heinego-Medina).
Gdy dziecko kończy 6. miesiąc życia (w odstępie czterech miesięcy od ostatniego szczepienia) otrzymuje trzecią dawkę szczepienia przeciwko rotawirusom. Po dwóch miesiącach jest gotowe na przyjęcie trzeciej dawki szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi oraz krztuścowi także przeciwko inwazyjnym zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu B. Tę serię szczepień kończy druga dawka szczepionki przeciwko polio, zaś kalendarz szczepień obowiązkowych w pierwszym roku życia kończy trzecia dawka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
Decyzja o terminie szczepienia należy do lekarza. Czas, o który należy przesunąć szczepienie, gdy dziecko było leczone wcześniej preparatami krwi może wynosić nawet 3-11 miesięcy. Pomiędzy szczepionkami zawierającymi tzw. żywe wirusy powinien być zachowany odstęp czterech tygodni. Terminu tego nie należy skracać, natomiast wydłużenie odstępu nie jest problematyczne w uzasadnionych przypadkach.
Przesłanką do przesunięcia wyznaczonego terminu szczepienia może być wysoka gorączka (powyżej 38,5oC) lub przewlekła choroba, która weszła w fazę zaostrzenia. Ciężka reakcja alergiczna na wcześniej wykonane szczepienia jest także powodem przesunięcia terminu kolejnego szczepienia, podobnie jak poważne zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego, w tym niski poziom przeciwciał ochronnych.
Oprócz podziału szczepionek na obowiązkowe i zalecane, może dokonać podziału na szczepionki jednoskładnikowe oraz wieloskładnikowe (poliwalentne). Te ostatnie zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju. Uodparniają organizm jednocześnie przeciw kilku chorobom zakaźnym. Ich zaletą jest mała liczba wykonywanych wstrzyknięć, co zmniejszenia u dziecka ból i stres, a także redukuje możliwość zakażenia podczas szczepień.
Szczepionki pomagają uniknąć wielu perturbacji zdrowotnych i znacznie zmniejszyły śmiertelność wśród małych dzieci. Przeprowadzone masowo zabezpieczają całą populację przed powrotem wielu groźnych chorób. W wielu krajach zachodnich szczepienia nie są obowiązkowe. Ale przed wszystkim dlatego, że nie jest to potrzebne z racji poczucia odpowiedzialności oraz wysokiego stopnia świadomości rodziców na temat naukowo udowodnionej skuteczności szczepień.
